درباره بازیافت زباله چیزی که این روزها زیادی به گوشمان می رسدچه می دانیم؟

دفع و بازيافت زباله، يكي از معضلات جهان امروز، خصوصاً كشورهاي جهان سوم و در حال توسعه است. بسياري از زباله‌هاي توليدشده مثل پس‌ماندهاي غذا، قابل بازگشت به چرخه طبيعت هستند؛ اما برخي از آن‌ها مانند شيشه و پلاستيك تجزيه نمي‌شوند و بعضي ديگر هم مدت زيادي طول مي‌كشد تا به چرخه طبيعت برگردند. يكي از مسائلي كه بسياري از كشورهاي جهان جزء برنامه‌هاي زباله خود قرار داده‌اند، تفكيك زباله از مبدأ است. اين كار علاوه بر رعايت اصول بهداشتي، منجر به سلامت كالاهاي توليد‌شده از مواد بازيافتي هم مي‌شود. از سوي ديگر، با انجام اين كار بخش زيادي از هزينه‌هاي جمع‌آوري و ساماندهي زباله حذف مي‌شود. در كشور ما جمع‌آوري زباله به عهده معاونت خدمات شهري شهرداري‌ها است در حالي‌كه بازيافت آن را سازمان بازيافت انجام مي‌دهد؛ اما در تمام دنيا متولي مستقيم اين كار تنها يك نهاد است. در ايران فقط در شيراز 80 درصد سهم جمع‌آوري زباله به سازمان بازيافت سپرده شده است و در ساير شهرهاي بزرگ و كوچك، همچنان روال چند‌نهادي در پيگيري اين كار وجود دارد. در هر صورت، به نظر می‌رسد تا وقتی اصل كاهش توليد زباله توسط مردم در ايران جا نيفتد و فرهنگ آن نهادينه نشود، با مديريت يك يا چند نهاد نمي‌توان كار چنداني براي اين حجم زباله در روز انجام داد. يك زمين؛ بدون زباله براي دفع صحيح و بهداشتي زباله‌ها، بايد آن‌ها را با توجه به جنس اجزاي تشكيل‌دهنده جداسازي كرد. زباله‌ها در يك دسته‌بندي كلي شامل زباله‌هاي تر و خشك هستند؛ از زباله‌هاي تر می‌توان به پوست ميوه، سبزيجات و پس‌ماندهاي فضاي سبز اشاره کرد و از زباله‌هاي خشك و فساد‌ناپذير نیز می‌توان انواع فلزات، پلاستيك، پارچه، شيشه، چوب و كاغذ را نام برد. پس‌ماندهاي گياهي و حيواني براي ساخت كود و كمپوست استفاده مي‌شوند. به كود تهيه‌شده از مواد آلي موجود در زباله، كمپوست گفته مي‌شود. شيشه را براي تبديل و بازيافت آن و كاغذ را براي استفاده مجدد در ساخت كاغذ و مقوا بايد در محل‌هاي جداگانه گذاشت. با تغييراتي روي اين مواد به ظاهر بي‌مصرف مي‌توان از آن‌ها دوباره استفاده كرد. بازيافت ضايعاتي مثل آلومينيوم، شيشه و كاغذ از لحاظ اقتصادي بسيار باصرفه است. ما معمولاً به نامه‌ها و دست‌نوشته‌هاي به درد نخور و آگهي‌هاي تبليغاتي به عنوان خطري زيست محيطي فكر نمي‌كنيم و فقط وجود آن‌ها را مزاحم به حساب مي‌آوريم. ولي اگر يك سال تمام كاغذهاي ناخواسته (به ازاي هر نفر) جمع‌آوري شوند، معادل 5/1 اصله درخت خواهند بود. اگر همه افراد كشور اين كار را انجام دهند، مجموع كل آن به 100 ميليون اصله درخت در سال مي‌رسد. كاغذ بازيافت‌شده مي‌تواند به سهولت و بدون افت كيفيت، جانشيـن كـاغـذ تـازه شود. روزنامه‌ها، راحت‌‌ترين مواد براي بازيافت كاغذ هستند. براي توليد يك تن كاغذ جديد بايد 15 درخت تنومند را قطع كنيم، در حالي‌كه براي تهيه همين مقدار كاغذ از كاغذ بازيافتي، احتياج به چوب نيست. در روش بازيافتي كاغذ، ميزان انرژي مورد نياز به یک‌چهارم و همچنين آب مورد نياز در اين فرايند به كمتر از یک‌صدم ‌كاهش مي‌يابد. براي نگهداري مواد غذايي مي‌توانيم از ظروف آلومينيومي، لعابي يا پلاستيكي در‌دار به جاي كيسه‌هاي فريزر يا طلق‌هاي پلاستيكي چسبان استفاده كنيم. بهتر است بطري‌ها و شيشه‌ها پس از مصرف محتويات آن شسته شوند. موقع خريد وسايل پلاستيكي نیز بهتر است هرگز پلاستيك‌هاي رنگي انتخاب نشوند و تا آن‌جايي كه ممكن است از مصرف ظروف يك‌بار مصرف اجتناب شود. پلاستيك‌ها از نفت كه منبعي غير قابل تجديد است، ساخته مي‌شوند و به علت اين‌كه غير قابل تجزيه هستند از زباله‌هاي پايدار و آلوده محيط زيست محسوب مي‌شوند. شيشه‌اي كه امروز دور انداخته مي‌شود، ممكن است پس از 1000 سال ديگر هم روي زمين بماند. براي توليد شيشه مقدار زيادي انرژي صرف مي‌شود و اين در حالي است كه با بازيافت شيشه‌هاي قديمي، علاوه بر استفاده از شن و ماسه كمتر، انرژي كمتري نيز مصرف خواهد شد. براي حفظ بهداشتِ محل نگهداري قوطي‌هاي مصرف‌‌شده آلومينيومي و بازيافت صحيح‌تر و بهداشتي‌تر مي‌توان آن‌ها را شست و در جايي معين جمع‌آوري کرد. ظروف و ضايعات آلومينيومي به هر شكلي كه باشند قابل بازيافت هستند، بنابراين فويل آلومينيومي، قوطي‌هاي نوشابه و كنسرو، بشقاب، چارچوب پنجره‌ها و حتي تراشه‌هاي آلومينيوم در كارگاه‌ها و حلقه‌هاي بازكننده قوطي نوشابه‌ها را مي‌توان جمع‌آوري و بازيافت كرد. توليد آلومينيوم از آلومينيوم بازيافت‌شده به 90 درصد انرژي كمتري نسبت به توليد آن از سنگ معدن نياز دارد و همچنين بازيابي آلومينيوم، آلودگي‌هاي مربوطه را تا 95 درصد كاهش مي‌دهد. سرانه زباله در ایران مدير ‌عامل سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداري تهران، سرانه توليد زباله هر شهروند پايتخت‌نشين را 800 تا 850 گرم اعلام کرده است. او همچنين سرانه توليد زباله براي هر ايراني را 600 تا 650 گرم عنوان کرده و معتقد است اين مقدار بسيار بيشتر از استانداردهاي جهاني است. به طور كلي در كشور ايران تنها 8 درصد از زباله‌هاي شهري بازيافت‌، كمپوست و مجدداً استفاده مي‌شوند و 92 درصد آن دفن مي‌شود‌. از اين مقدار دفع، فقط 25 درصد بهداشتي و اصولي است و بقيه آن‌ها غير بهداشتي دفن مي‌شوند. با احتساب جمعيت حدود 70 ميليوني ايران مي‌توان حساب کرد روزانه حدود 47000 تن زباله (23000 تن زباله شهري، 16000 تن زباله روستايي‌، 8000 تن زباله صنعتي و حدود 500 تن زباله بيمارستاني) در کشور انباشته، جمع‌آوري و ساماندهي مي‌شود. مهم‌ترين و بهترين راه ساماندهي زباله، مشارکت خود شهروندان در کنترل توليد و تفکيک زباله است تا بخشي از هزينه‌هايي که از جيب شهروندان صرف مي‌شود، صرفه‌جويي شود. برگشت‌پذیرها و برگشت‌ناپذیرها شيشه (خصوصاً بطري، شيشه مربا و مواد خوراكي)، نان، كاغذ و روزنامه، انواع فلزات و آلومينيوم، پلاستيك و كيسه‌ها و ظروف پلاستيكي نوشابه، سرب، برخي مواد شيميايي، لاستيك اتومبيل، چوب، رنگف باتري اسيدي و بسياري موارد ديگر را طبق اصول خاصي مي‌توان بازيافت کرد. پارچه، باتري خشك، چيني شكسته، ملامين، انواع لامپ و مهتابي، تيوپ‌هاي دارو و كرم و همچنين ظروف رنگ و سموم، قابل بازيافت نيستند. مواد پلي‌مري كه شامل پلاستيك‌هاي گرمانرم، پلاستيك‌هاي سخت و مشمع مي‌شوند هم از جمله زباله‌هايي هستند كه بيشترين آسيب را به محيط زيست وارد مي‌کنند. مديريت زباله‌هاي خانگی مصرف درست مي‌تواند تا حد زيادي هزينه‌هاي خانواده و مصرف آب و انرژي را پايين بياورد و از توليد بيش از اندازه زباله جلوگيري کند. براي مديريت زباله‌هاي منزل در درجه اول مواد قابل تجزيه مثل پس‌ماندهاي آشپزخانه و مواد غذايي را از ساير مواد جدا کنيد. اين مواد به سرعت تجزيه مي‌شوند و به طبيعت باز مي‌گردند. پس‌ماند‌هاي گياهي نيز به کود کمپوست تبديل مي‌شوند که براي اصلاح خواص خاک و جبران مواد غذايي از دست رفته آن مفيد است. روزنامه‌ها و کاغذهاي باطله و دفترچه‌هاي تمام‌شده نيز قابل بازيافت هستند که بايد جداسازي شوند. همچنين شيشه‌هاي به دردنخور منزل علاوه بر قابليت مجدد تبديل به شيشه در صورت بازيافت‌، فضاي دفن زباله را نيز اشغال نمي‌کند. بنابراين شيشه‌ها را نيز در محل ديگري نگهداري کنيد و وقتي انباشته شدند، آن را به مأموران بازيافت يا خريداران دوره‌گرد بفروشيد. ظروف و قوطي‌هاي فلزي و آلومينيوم را دور نيندازيد. بازيافت آلومينيوم مي‌تواند تا 90 درصد در مصرف انرژي لازم براي ساخت آن صرفه‌جويي کند و آلودگي مرحله توليد آن را نيز 95 درصد کاهش دهد‌. اين قوطي‌ها را نيز جدا نگه‌داريد و به فروشنده‌هاي دوره‌گرد بفروشيد تا به قوطي، ظروف جديد، فويل و ظروف يک‌بار مصرف آلومينيومي تبديل شوند. براي کاهش خطرات ميکروب‌ها و حشرات در سطل زباله، از کيسه‌هاي پلاستيکي سالم جاي ميوه يا خريدهاي ديگر استفاده کنيد و هر شب در زمان مناسب زباله را به رفتگر تحويل دهيد. کيسه‌هاي پلاستيکي‌، ضايعات پلاستيکي و لوازم پلاستيکي شکسته را جمع‌آوري کنيد و به خريداران دوره‌گرد تحويل دهيد. تا جايي که ممکن است از لباس و پارچه استفاده کنيد. از پارچه‌هاي پنبه‌اي براي گردگيري و استفاده در آشپزخانه مي‌توان بهره گرفت. بهتر است تا حد ممکن از اسباب‌بازي‌ها و لوازم باتري‌دار استفاده نکنيد. باتري‌ها حاوي مواد سمي هستند و قرار گرفتن آن در دسترس بچه‌ها کار درستي نيست. از قرار دادن لامپ‌هاي سوخته در محلي که قابل شکستن است، خودداري کنيد، چون مواد موجود در آن‌ها به شدت آلاينده است. ظروف غذا را ابتدا کاملاً تخليه کنيد و سپس بشوييد. اين کار باعث مي‌شود رطوبت کمتري وارد زباله‌ها شود. خرده نان و پس‌مانده سفره را نيز مي‌توانيد براي پرنده‌ها بريزيد. سعي کنيد فقط مواد قابل تجزيه را داخل کيسه بگذارید و تحويل رفتگر بدهيد. هنگام خريد از بسته‌بندي‌هاي زياد وسایلتان از سوي فروشنده جلوگيري کنيد. خريدتان را به صورت کلي انجام دهيد. مثلاً برنج را براي مصرف طولاني‌‌مدت خريداري کنيد. با اين روش کيسه‌هاي کمتري براي بسته‌بندي استفاده مي‌شوند. براي خريد نيز مي‌توانيد از ساک‌هاي پارچه‌اي که از پارچه‌هاي اضافی موجود در خانه ساخته‌ايد، استفاده کنيد. در صورت امکان شيريني و آجيل را در پاکت‌هاي کاغذي بخريد. از ظروف يک‌بار مصرف نيز کمتر استفاده کنيد. اگر در حياط خانه‌تان باغچه داريد، مي‌توانيد مقداري از زباله‌ها و پس‌مانده‌هاي آشپزخانه مثل پوست تخم‌مرغ‌، ضايعات سبزي و ميوه و ضايعات گوشتي و ديگر مواد قابل تجزيه را در گوشه باغچه‌تان به کمپوست تبديل کنيد.

1- حتي‌الامكان از مصرف نايلون خودداري كنيم؛ زيرا پلاستيك‌هايي كه مورد استفاده ما هستند اغلب قابل استفادة مجدد نيستند. پلاستيك‌ها از مواد غير قابل تجزيه هستند و محيط زيست را به شدت آلوده مي‌كنند. تا جايي كه امكان دارد بهتر است از ظروف يك‌بار مصرف استفاده نكنيم. 2- خريدهاي هفتگي يا روزانه‌مان را محاسبه و به اندازه نياز خود و خانواده‌مان خريد كنيم تا مجبور نشویم مواد غذايي سالم را به خاطر كهنه شدن و فساد به زباله تبديل كنيم. 3- هنگام خريدهاي روزانه، بيش از حد لزوم از پاكت، نايلكس، مقوا و غيره براي حمل جنس‌هاي خريداري‌شده استفاده نکنیم. 4- از ظروف پلاستيكي با‌دوام و در‌دار براي نگهداري مواد غذايي در يخچال يا مواد غذايي خشك مانند قند و شكر و ادويه استفاده كنيم. 5- از هر دو روي كاغذ و از تمام قسمت‌های هر روی آن، استفاده كنيم. 6- به همراه دستمال كاغذي، يك يا دو دستمال پارچه‌اي نرم و قابل شستشو داشته باشيم تا به اين ترتيب مصرف دستمال كاغذي‌مان را به حداقل برسانیم‌. 7- از لامپ‌هاي كم‌مصرف يا لامپ‌هاي مهتابي كه برق كمتري نسبت به لامپ‌هاي معمولي مصرف مي‌كنند، استفاده كنيم. 8- غذا را به اندازه‌اي كه مي‌خواهيم بخوريم در ظرف بريزيم تا به اين ترتيب مواد غذايي را تبديل به زباله نكنيم. 9- از خرده نان و پس‌مانده‌هاي سبزي‌ها، مي‌توانيم براي تغذيه طيور خانگي و پرندگان استفاده كنيم‌. 10- به پس‌مانده‌هاي غذايي، آب اضافه نكنيم و آن‌ها را به صورت خشك در ظرف مخصوص زباله و پس‌مانده مواد غذايي قرار دهيم.

این سطل زباله‌ها به صورت آزمايشي در برخی خیابان‌های نیویورک مورد استفاد قرار گرفته‌اند. این سطل زباله‌های بزرگ به‌وسیله انرژی خورشید کار می‌کنند و مخزن آن‌ها دارای درب شیشه‌ای است و به یک باتری خورشيدی با عمر طولانی متصل است. زباله‌ها به لوله‌هایی می‌ریزند و در این لوله‌ها خرد می‌شوند و بدین ترتیب از فاسد شدن و بو گرفتن زباله‌ها جلوگیری می‌شود. این سطل‌ها دارای ظرفیت خاصی هستند. زمانی‌که ظرفیت این سطل‌ها به حد نصاب می‌رسد، حس‌گری که در آن کار گذاشته شده به‌صورت اتوماتیک، دستگاه همفشر (دستگاهی که زباله‌ها را له و سپس به بسته کم‌حجم تبدیل می‌کند) را راه‌اندازی می‌کند و بدین ترتیب زباله‌ها فشرده و کم‌حجم می‌شوند. گنجایش این سطل‌ها 300 گالن « یعنی 4 تا 10 برابر ظرفیت سطل زباله‌های متوسط» است که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند. به اين ترتيب، 75 درصد نیاز به کارگران براي جمع‌آوری و حمل زباله و ماشین‌های دیزلی مخصوص این کار برطرف می‌شود. البته این سطل‌ها گران هستند؛ قیمت سطل‌هاي معمولي 100 دلار است در صورتی‌که قیمت هر کدام از این سطل‌ها 4500 دلار عنوان شده است. مدیریت سازمان بازیافت نیویورک اعلام كرده که این سطل‌ها بیشتر برای پارک‌ها و مراکز تفریحی که در آن‌ها مواد غذایی بیشتری حجم زباله را تشکیل می‌دهد، طراحی شده‌اند و برای استفاده وسیع و همه‌جانبه در کلان‌شهر‌ها مناسب نیستند. یکی دیگر از اشکالات این است که مردم با تعجب به این سطل‌ها نگاه می‌کنند اما نمی‌دانند که چیست و برای چه منظور در خیابان نصب شده است. شرکت تولید‌کننده این محصول برای رفع این مشکل در صدد است تا آرمی را روی این سطل‌ها حک کنند.

بازیافت باتری تمام باتری‌ها دارای دو عنصر عمومی هستند که ترکیب این دو باعث تولید انرژی می‌شود؛ محلول الکترولیت و فلزات سنگین. بازیافت باتری می‌تواند از نشر فلزات سنگین در خاک و هوا جلوگیری کند. با توجه به خاصیت تجمع‌پذیری فلزات سنگین در گیاهان و ورود آن‌ها به چرخه مواد غذایی، بازیافت این فلزات اهمیت ویژه‌ای دارد. همچنین مواد بازیافتی حاصل از باتری‌های مستعمل می‌توانند در ساخت یک باتری جدید استفاده شوند. باتری‌ها حاوی فلزات سنگینی مانند جیوه، سرب، روی، کادمیوم و نیکل هستند. زمانی که باتری‌ها به صورت نامناسب دفع یا سوزانده شوند، ممکن است در هوا آزاد یا در خاکستر تغلیظ شوند. در مورد باتری تر هم بايد گفت تقریباً هرساله 99 میلیون باتری تر (اسید – سرب) برای اتومبیل‌ها ساخته می‌شود. باتری‌های تر حاوی الکترولیت مایع هستند و معمولاً منبع انرژی برای موتور سیکلت و اتومبیل‌ها محسوب می‌شوند. در آمریکا 90 درصد باتری‌های اسید- سرب بازیافت می‌شوند. تقریباً بیشتر فروشندگان باتری، باتری‌های فرسوده را جمع‌آوری می‌کنند و برای بازیافت به محل‌های مخصوص می‌فرستند. پلاستیک و سرب از یکدیگر جدا می‌شوند. پلاستیک به کارخانه‌های بازیافت پلاستیک فرستاده می‌شود و سرب خالص به کارخانه‌های باتری‌سازی و دیگر صنایع مرتبط می‌رود. به صورت معمول 60تا 80 درصد سرب و پلاستیک به‌کاررفته در باتری‌های جدید، بازیافتی هستند. باتری‌های دیگر از این نوع که برای موارد مصرف غیر از خودرو‌ها استفاده می‌شوند، باتری‌هایی با سلول ژلی و سرب - اسید پک‌شده هستند که همانند چرخه باتری‌های اتومبیل بازیافت می‌شوند. باتری‌های خشک آمریکایی‌ها در سال، نزدیک به 3 ميليارد سلول باتری خشک برای اسباب‌بازی، ساعت، لپ‌تاپ، تلفن‌های قابل حمل، ابزارهاي مکانیکی قابل حمل و کامپیوتر خریداری می‌کنند. هر آمریکایی به‌طور متوسط در سال، 8 باتری خشک مصرف می‌کند. باتری‌های آلکالین، هر روز در خانه‌ها، در وسایل کنترل از راه دور، چراغ‌های چشمک‌زن و دیگر دستگاه‌ها استفاده می‌شوند. یکی از راه‌های کاهش تعداد باتری‌های زاید و مستعمل، خرید باتری‌های قابل شارژ است‌. علاوه بر دوره طولانی مصرف (یعنی زمان نگه‌داشتن شارژ) این باتری‌ها به اندازه 100 باتری یک‌بار مصرف کار می‌کنند. تقریباً از هر 5 باتری خریداری‌شده در آمریکا، یکی قابل شارژ است. باتری‌های تر این نوع باتری‌ها در ساعت و وسایل کمک‌شنوایی استفاده می‌شوند؛ جیوه، نقره، کادمیوم، لیتیم یا دیگر فلزات سنگین، محتویات اصلی این باتری‌ها هستند. از آن‌جا که محتویات این باتری‌ها قابل بازیافت هستند و حجم آن‌ها هم کوچک و حمل‌و‌نقلشان آسان است، توجه و هدف‌گذاری خاصی برای بازیافت آن‌ها در سراسر دنيا انجام شده است.

بلژيك؛ پيشتاز بازيافت زباله در دنيا

در بلژيک ۹۲ درصد از زباله‌های شهروندان بازيافت و به چرخه مصرف بازگردانده مي‌شود. بر اساس قانون، شهروندان بايد شيشه، فرآورده‌های کاغذی، فرآورده‌های پلاستيکي، فرآورده‌های فلزی و زباله‌های معمولی را به‌صورت جداگانه و بر اساس جدول زمانی که در اختيار آن‌ها قرار مي‌گيرد، بيرون از خانه قرار دهند. شرکت فوست پلاس که در بلژيک وظيفه جمع‌آوری و بازيافت زباله‌ها را به ‌عهده دارد، در آخرين گزارش خود از بازيافت ۶۰ کيلوگرم مواد پلاستيکی و ۴۸ کيلوگرم مواد کاغذی در ازای هريک از شهروندان بلژيکی در سال خبر داد. بر اساس اين گزارش بيش از ۸۰ درصد از زباله‌ها در همان سال بازيافت مي‌شوند که با اين آمار بلژيک رده نخست بازيافت زباله را در جـهـان را به‌دست می‌آورد. پس از بلژيک تنها نقطه‌ای که در آن زباله‌ها بـه‌صورت جـدی بازيافت مي‌شوند، ايالت کـاليفــرنيــای آمريکا است.

عددها به صدا درمی‌آیند
 • 76 درصد زباله‌ها را شهرنشينان توليد مي‌كنند.
• تجزيه اشيای پلاستيكي در طبيعت 300 سال طول مي‌كشد .
• جایگاه وضعيت محيط زيست ايران در ميان 146 كشور دنیا، رتبه 132 است.
• هزينه جمع‌آوري و دفن هر تن زباله، 35 هزار ريال است.
• براي توليد هر تن كاغذ بايد 15 اصله درخت تنومند قطع شود.
• توليد هر تن آلومينيوم به 4 تن سنگ معدن و 7 تن زغال سنگ و قير نياز دارد.
• هر تن زباله علاوه بر توليد 400 تا 600 ليتر شيرابه، حدود 400 مترمكعب گاز گلخانه‌اي دي‌اكسيد كربن نيز از خود متصاعد مي‌كند.
• زباله‌هایی همچون پلاستيك، هيچ‌گاه تجزيه نمي‌شوند و كيسه‌هاي نايلوني به طور متوسط 500 سال در محيط باقي مي‌مانند.
• سالانه 5/2 میلیون تن زباله خشک در تهران تولید می‌شود.
• بازیافت 30 درصد زباله خشک تهران، 357 میلیارد ریال ارزش دارد.
• سال گذشته 3000 تن كاغذ باطله تفكيك‌شده شهروندان مشهدي به سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداري مشهد تحويل شد و جمع‌آوري اين ميزان كاغذ باطله از قطع 45 هزار اصله درخت جلوگيري كرد.
• براي توليد هر تن كاغذ باطله بايد 15 اصله درخت 50 ساله قطع شود.
• توليد آلومينيوم از آلومينيوم بازيافت‌شده به 90 درصد انرژي كمتري نسبت به توليد آن از سنگ معدن نياز دارد و همچنين بازيابي آلومينيوم، آلودگي‌هاي مربوطه را تا 95 درصد كاهش مي‌دهد.

منبع : [ سايت تندرستي ]    نویسنده : [ --- ]

امانت داری و اخلاق مداری ; استفاده از این مقاله فقط با ذکر منبع ( شهر الکترونیک همدان ) مجاز می باشد .