شايد بتوان گفت كه داستان دفن و محو زباله ها ديگر در جهان مدرن به پايان رسيده و راهي جز بازيافت آن باقي نمانده است. با پيشرفت تكنولوژي بازيافت ، بازيافت صنعتي زباله ها به مهم ترين چالش زيست محيطي و انساني روزگار ما تبديل شده كه كشورهاي مختلف رويه هاي متفاوتي را براي ان در پيش گرفته اند.
بازيافت زباله يك ضرورت اجتناب ناپذير
همين چند وقت پيش بود كه مردم ناپل جايي در ايتاليا كه بيشتر با نام ديه گو مارادونا نابغه آرژرانتيني جهان فوتبال شناخته مي شود نسبت به وضع آشفته شهر كه در كوچه هاي آن كوهي از زباله انباشته شده بود اعتراض گسترده كردند.
شايد بتوان گفت كه داستان دفن و محو زباله ها ديگر در جهان مدرن به پايان رسيده و راهي جز بازيافت آن باقي نمانده است. با پيشرفت تكنولوژي بازيافت ، بازيافت صنعتي زباله ها به مهم ترين چالش زيست محيطي و انساني روزگار ما تبديل شده كه كشورهاي مختلف رويه هاي متفاوتي را براي ان در پيش گرفته اند.
60 درصد زباله هاي خانگي بريتانيا قابل بازيافت يا تغيير كاربري است اما در انگليس تنها 17.7 درصد زباله ها بازيافت مي شوندو 78 درصد آن دفن مي شوند. اين در شرايطي است كه روزانه بيش از 5.3 ميليون تن زباله در جهان توليد مي شودكه ايراني ها با ميانگين سرانه 700گرم ،40 هزار تن زباله در روز توليد مي كنند.
اين در حالي است كه آلماني ها روزانه 90 هزار تن توليد زباله دارند، كه در نگاه نخست فاجعه به نظر مي رسد.اما در كشورهاي توسعه يافته اي همچون آلمان 80 درصد از زباله ها بازيافت مي شود،در حالي كه در ايران كمتر از 5 درصد زباله به چرخه استفاده باز مي گردد و فاجعه درست از همين جا آغاز مي شود، زماني كه با كوهي از زباله روبه روييم و نمي دانيم چه كنيم، در حالي كه كه به طور متوسط كشورهاي در حال توسعه، 5 درصد سرانه توليد ناخالص ملي خود را براي خدمات مديريت ضايعات شهري هزينه مي كنند.
ژاپن 5 درصداز بودجه شهرداري را به اين امر اختصاص مي دهد، در مالزي 70 درصد، در هند 86 درصد و در اندونزي 90 درصد هزينه مديريت مواد زائد جامد شهري صرف جمع آوري ضايعات مي شود. از سوي ديگر در كشورهاي توسعه يافته خدمات جمع آوري محصولات قابل بازيافت بسار بالاست و تاسيسات فراوري و بازيافت، بسيار پيشرفته و بازار محصولات بازيافتي ، بسيار گسترده است. در همين حال روش هاي عملي شده براي كاهش آسيبي كه زباله ها به سلامت ومحيط وارد مي كنند كاملا شناخته شده هستند.در اين ميان اتحاديه اروپا همواره روي 4 اصل كاهش مواد اوليه، استفاده دوباره از توليدات، بازيافت و احياي انرژي تاكيد مي كند
سوئيس، مديريت كامل بازيافت
سوئيس به عنوان يكي از مهم ترين كشورهاي مدافع بازيافت زباله، در سال 2008 توانست 50 درصد زباله هاي توليدي مردمانش را بازيافت كند. اين در شرايطي است كه در اين كشور بيش از 5 ميليون تن زباله شهري توليد شد كه در حدود نيمي از اين زباله ها را بازيافت و نيم ديگر آن را در كوره هاي مخصوص زباله سوزاندند. اين كشور با ميزان بازيافت بيش از 50 درصد در بين كشورهاي پيشرفته در اين زمينه جاي مي گيرد. هر سوئيسي به طور ميانگين 714 كيلو گرم در سال زباله توليد مي كند.
در سوئيس هر سطل زباله براي اين كه از سوي رفتگران تخليه يا دفع شود بايد مجهز به يك برچسب ويژه باشد تا مشخص شود كه هزينه مشمول ماليات، پرداخت شده است. بطري هاي پلاستيكي رايج ترين محفظه نوشيدني ها در سوئيس هستند كه 80 درصد آن ها بازيافت مي شوند كه بسيار بيشتر از ميانگين اروپا 20 تا 40 درصد است. از ديگر سو در اين كشور 29 كوره مخصوص سوزاندن زباله وجود دارد كه براساس آمار 63 ميليون تن زباله در سال 2008 سوزانده شده كه 417 هزار تن آن مربوط به كشورهاي مجاور بوده است.
آمريكا، تلاش براي بازيافت بيشتر
در آمريكا تلاش براي كاهش زباله هاي خانگي و تجاري زير نظر آژانس محافظت از محيط زيست آمريكا (EPA) انجام مي شود. آمريكايي ها 28 درصد زباله هاي خود را بازيافت مي كنند كه اين ميزان در سال گذشته تقريبا 2 برابر شده است . بازيافت انواع خاصي از زباله ها در اين كشور افزايش بيشتري داشته است، به طوري كه 42 درصد زباله هاي كاغذي ، 40 درصد بطري هاي پلاستيكي نوشابه هاي غير الكلي ،55 درصد قوطي هاي آلومينيومي نوشيدني ها و 57 درصد بسته بندي هاي استيل بازيافت مي شوند.
20 سال پيش تنها يك برنامه جاده اي زباله در آمريكا وجود داشت.اين ميزان در سال 1998 به 9 هزار برنامه جاده اي و 12 هزار مركز بازيافت زباله رسيد.در سال 1999 بازيافت و تغيير كاربري زباله ها مانع ورود 64 تن زباله به محل دفن يا مراكز سوزاندن زباله ها شد.ميزان بازيافت زباله ها در ايالات مختلف آمريكا متفاوت است. در آلاسكا، وايومينگ و مونتانا كمتر از 9 درصد زباله ها بازيافت مي شود در حالي كه در نيويورك، ويرجينيا و 5 ايالات ديگر ميزان بازيافت بيش از 40 درصد گزارش شده است.
آلمان، قهرمان محيط زيست جهان
آلماني ها خود را قهرمان محيط زيست جهان مي دانند. ديگر شكي نيست كه اين موضوع براي آن ها بسيار مهم است. جداسازي زباله هاي خانگي مدت هاست كه امري بسيار مهم براي مردم آلمان است. در هر آپارتمان معمولا 5 سطل براي 5 نوع زباله وجود دارد كه با رنگ هاي جداگانه مشخص شده اند. زرد براي بسته بندي ها (مانند كارتن هاي قديمي شير)، آبي براي كاغذ و مقواي نازك ، سطل هاي ويژه شيشه در 3 قسمت شيشه هاي روشن، قهوه اي و سبز و يك سطل براي مواد غذايي و گياهي و سرانجام يك سطل سياه براي ساير زباله ها كه مناسب براي افرادي هم هست كه حوصله جداسازي زباله ها را ندارند.
به لحاظ قانوني مردم آلمان ملزم به رساندن زباله هاي خاص مانند باطري و مواد شيميايي به مراكز بازيافت هستند و اگر كسي اين كار را نكند مرتكب جرمي اداري شده كه البته در عمل به ندرت در اين مورد پيگيرد قانوني رخ مي دهد.اين در حالي است كه براساس نظر سنجي ها 90 درصد آلماني ها با علاقه شخصي به جداسازي زباله مي پردازند.
ژاپن، كسب ثروت از طلاي كثيف
تازه ترين آمار وزارت محيط زيست ژاپن نشان مي دهد كه هر شهروند ژاپني به طور ميانگين روزانه يك هزار و 131 گرم زباله توليد مي كند و اين در حالي است كه 20 درصد اين زباله هاي توليد شده در ژاپن بازيافت مي شوند.حجم توليد زباله خانگي در ژاپن در سال 1985 ميلادي به بالاترين سطح رسيده بود اما پس از آن به دليل افزايش آگاهي هاي عمومي درباره ضرورت حفظ محيط زيست، توليد زباله ، روند كاهشي به خود گرفت.در اين كشور براي تسهيل در بازيافت زباله، زباله هاي خانگي به زباله هاي خشك ، تر و قابل بازيافت دسته بندي مي شوند.
از اين رو در ژاپن نظم دقيقي براي دسته بندي كردن زباله هاي خانگي وجود داشته و براساس قوانين شهري، هر منطقه روزهاي خاصي را براي دور ريختن زباله هاي مختلف در نظر گرفته است.
براي نمونه زباله هاي خام آشپزخانه ،زباله هاي شيشه اي و ظروف پلاستيكي نوشابه ، زباله هاي فلزي از جنس آلومينيوم و زباله هاي مقوايي و روزنامه به طور جداگانه جمع آوري مي شوند. كار جمع آوري زباله به بخش خصوصي واگذار شده است. در اين كشور از زباله هاي خام خانگي براي توليد برق استفاده مي شود و زباله هاي ديگر نيز بازيافت مي شوند.
يونان، بزرگ ترين مركز غيرفعال
يونان هر ساله يك ميليارد بطري پلاستيكي آب ، يك ميليارد بطري نوشيدني غير الكلي و يك ميليارد محفظه پلاستيكي شوينده را به عنوان زباله توليد مي كند. به اين ترتيب حدود يك پنجم زباله هاي توليد شده اين كشور پلاستيك است كه تنها يك درصد آن بازيافت مي شود.
به گفته مقامات اين سازمان، يونان در بحث بازيافت زباله حدود 15 سال عقب تر از ساير كشورهاي اتحاديه است. جداسازي زباله براي مردم يونان چندان مهم نيوده و دولت مي كوشد تا با تشويق شهروندان، خود را به استانداردهاي اروپايي برساند. در نتيجه اين روند، آتن، پايتخت اين كشور در حال حاضر با بحران مديريت زباله به دليل نبود روش هاي جايگزين روبه روست.
اين در حالي است كه آتن بزرگ ترين مركز بازيافت زباله در اروپا را در كنار محل دفن زباله هاي اين شهر داراست كه ساخت آن 75 ميليون يورو هزينه برده است اما به همان شكل رها شده و تا امروز فعاليت چنداني ندارد. در يونان 93 درصد زباله ها دفن مي شوند.
پروژه پيشنهادي جمع آوري زباله شهري در 700 شهر كشور
ظروف مورد نياز جهت جمع آوري زباله شهري عموما از 240 تا 1100 ليتر مي باشند. سايز اين ظروف معمولا بر مبناي وضعيت دسترسي، جمعيت و حجم زباه توليد شده قابل تغيير مي باشد.براساس تجارب ساير كشورها و استانداردهاي بين المللي برآورد مي گردد نياز متوسط شهرداري هاي ايران به اين ظروف مطابق جدول ذيل باشد:
توضيح: به طور كلي 700 شهر در ايران شامل دهداري ها، بخش داري ها، بيمارستان ها، ادارات، مدارس و ساير فضاهاي عمومي در محاسبات شهري لحاظ گرديده اند.
لازم به ذكر است در يك فرآيند تزريق پلاستيك با فروش مستقيم و بدون واسطه متوسط سود فروش نقدي 20 تا 30 درصد مي باشد كه در صورت فروش يك ساله اين سود تا 40 درصد خواهد بود، در صورت تحقق اين پروژه سود يك دوره كامل (24 ماهه) حداقل 200 ميليارد تومان تخمين زده مي شود.
پروژه پيشنهادي جمع آوري زباله در 15 ميليون خانه
تفكيك زباله در مبدا با هدف ارتقا كيفيت زباله ها و افزايش راندمان و بازدهي احياء مواد زائد حداقل 50 سال است كه در دنيا صورت مي پذيرد.معمولا تفكيك زباله هاي خشك، تر، كاغذ و....چنان چه در محل صورت پذيرد دفعات جمع آوري زباله به حداقل رسيده و هزينه جداسازي آن ها كاهش مي يابد. زباله ها در ظروف با رنگ هاي مختلف در سايزهاي 10 الي 120 ليتري تفكيك مي شوند. برآورد مي گردد نياز خانوارهاي ايراني مطابق جدول ذيل مي باشد :
توضيح: برآورد مي گردد با توجه به وضعيت موجود سطل هاي جمع آوري زباله در خانه ها، اين پروژه به خودي خود تا حدودي انجام گرفته و برآورد واقعي حداقل يك سوم جمع كل مورد نياز باشد.
لازم به ذكر است به طور كلي در يك فرآيند تزريق پلاستيك با فروش مستقيم و بدون واسطه متوسط سود فروش نقدي 20 تا 30 درصد مي باشد كه در صورت فروش يك ساله اين سود تا 40 درصد خواهدبود. در صورت تحقق يك سوم از اين پروژه سود يك دوره كامل (24 ماهه) حداقل حدود 100 ميليارد تومان برآورد مي گردد.
منبع خبر/ سمیه لاله ریحانی